Sławomir Lipnicki, Metafiguracje. Omdlenie

W 1983 Ernst Gombrich powiedział: „rzeczywistym lub dominującym przedmiotem sztuki XX wieku jest sama sztuka” i choć miał na myśli sztuki piękne, jego stwierdzenie współgra z teorią transtekstualności Gérarda Genette’a, który z kolei odnosił się do tekstów literackich. Wśród pięciu kategorii transtekstualności znajduje się metatekstualność, komentarz tekstu do innego tekstu/tekstów lub do siebie samego. Od tej pory szeroko pojęta meta-reprezentacja w różnych kodach semiotycznych stała się powszechną fascynacją. Metafiguracja stanowi część składową metatekstualności i może być pojmowana w szerokim, semiotycznym kontekście, choć jej rodowód tkwi w języku naturalnym – jego stylistyce i retoryce. W tym sensie obecna wystawa Sławomira Lipnickiego Metafiguracje. Omdlenie, podobnie jak poprzednia ekspozycja Omdlenie z 2018, doskonale wpisuje się w ten nurt. Figuratywność należy odczytywać na dwóch płaszczyznach: treści (tu głównie „figura” staje się synonimem „toposu” czy „motywu”) oraz formy. Słusznie więc Lambert Wiesing w swych fenomenologiczno-semiotycznych rozważaniach na temat obrazu postuluje rozróżnienie metafory na poziomie image object (treści obrazu) oraz image carrier (nośnika/medium obrazu). Sztukę Lipnickiego można więc odczytywać podwójnie, jako meta-reprezentację treści oraz meta-reprezentację formy. Każde jednak odczytanie dzieła sztuki musi być osadzone w odpowiednim kontekście historycznym, społecznym i kulturowym (Łotmanowskiej semiosferze).

Teksty tworzące obecną publikację wyznaczają dość szerokie pole dla interpretacji artystycznego dorobku Sławomira Lipnickiego, bowiem Autorzy uprawiają różne dyscypliny i specjalności, zarówno w obrębie nauki, jak i sztuki.

Artykuły ukazują w sposób przekonywujący w jak niezwykle szerokim kontekście artystycznym, historycznym, społecznym i kulturowym, gdzie estetyka przeplata się z kwestiami etycznymi, można rozpatrywać dzieło artystyczne Lipnickiego – jego metafiguratywne komentarze i remediacje tematyki ciała ludzkiego/ciała sportowca. Bardzo zresztą na czasie w przeddzień XXXII Letnich Igrzysk Olimpijskich 2021 w Tokio, nad którymi wydaje się ciążyć cień roku 1940, który dziś przyjął nową postać – już nie wojny, lecz pandemii, a co za tym idzie Igrzysk bez publiczności realnej.

(Ze wstępu prof. dr hab. Elżbiety Chrzanowskiej-Kluczewskiej, hon. prof. zw. UJ)

In 1983 Ernst Gombrich said: “It has often been said that the real or dominant subject-matter of twentieth-century art is art itself.”1 Although he was discussing fine art, this statement is consistent with Gérard Genette’s theory of transtextuality referring to literary texts. Metatextuality is one of the five categories of transtextuality. It is a text commentary referring to another text/texts or itself. The broadly understood metarepresentation has since become a universal fascination in various semiotic codes. Metafiguration is a component of metatextuality and can be understood in a broad, semiotic context, although its origins lie in the style and rhetoric of natural language. Sławomir Lipnicki’s current exhibition, Metafiguracje. Omdlenie (Metafigurations. Fainting) fits this trend perfectly well (not unlike his 2018 show, Omdlenie [Fainting]). Figurativism should be read on two levels, that is content (here, the ‘figure’ becomes mainly a synonym for ‘topos’ or ‘motif’) and form. In his phenomenological and semiotic deliberations on the subject of painting Lambert Wiesing fittingly postulates a distinction between image object and image carrier metaphors. Thus, Lipnicki’s art can be understood as both a metarepresentation of content and a metarepresentation of form. Nevertheless, each reading of a work of art must be set in an appropriate historical, social, and cultural context (Lotman’s semiosphere). Essays contained in this publication set a fairly wide field for the interpretation of Lipnicki’s artistic achievements, as the authors practice various disciplines and specialities within the field of science and art.

The articles demonstrate the various contexts – artistic, historical, social and cultural, where aesthetics are intertwined with ethics – for Lipnicki’s metafigurative comments and remediations on the subject of the human/athletic body. It is a timely intervention on the eve of the XXXII Summer Olympics in Tokyo, which seem to be overshadowed by the year 1940 that today has taken a new form – not war, but the pandemic, and thus Olympic Games without a real audience.

prof. dr hab. Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska, hon. prof. zw. UJ

Redakcja naukowa / Edited by:
dr Małgorzata Kaźmierczak
Anna Zelmańska-Lipnicka

Autorzy tekstów / Authors:
prof. dr hab. Maria Mendel
dr Agnieszka Wołodźko
dr hab. Przemysław Strożek
dr Szymon Piotr Kubiak
dr Małgorzata Kaźmierczak

Tłumaczenia i korekta / Translations and Proof-reading:
dr Joanna Figiel

Recenzenci / Reviewers:
prof. dr hab. Elżbieta Chrzanowska-Kluczewska, hon. prof. zw. UJ
prof. UAM dr hab. Paweł Leszkowicz

Projekt graficzny / Graphic layout:
Tomasz Pawluczuk
Fotografie / Photographs:
Sławomir Lipnicki

Publikacja finansowana w ramach dotacji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego ASP w Gdańsku, nr projektu 96/WM/BN/2019, oraz wsparciu Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie, oraz Rektora ASP w Gdańsku, Dziekana Wydziału Malarstwa ASP w Gdańsku.

Publication financed by a grant for the maintenance and development of the research potential of the ASP in Gdańsk, project no. 96/WM/BN/2019, and thanks to the support from the Museum of Sports and Tourism in Warsaw and the Rector of ASP in Gdańsk and Dean Faculty of Painting of ASP in Gdańsk.

Wydawca / Publisher:
Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku / Academy of Fine Arts in Gdańsk
Ul. Targ Węglowy 6, 80-836 Gdańsk
Wydział Malarstwa / Faculty of Painting
Dziekan / Dean prof. ASP dr hab. Marek Wrzesiński
Prodziekan / Vice-Dean prof. ASP dr hab. Aleksandra Jadczuk 

ISBN 978-83-66271-62-3

Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie / Museum of Sports and Tourism in Warsaw
ul. Wybrzeże Gdyńskie 4, 01-531 Warszawa
Dyrektor / Director Sławomir Majcher
Wicedyrektor / Associate director Aleksandra Czechowicz Woźniak

ISBN 978-83-948745-7-5

Nakład / Edition:
500 egzemplarzy / copies
Druk / Printed by MATRIX-DRUK
Gdańsk 2021